Ile kosztuje produkcja filmowa?
Autor
Michał Długokęcki
właściciel agencji kreatywnej Firmedia
Podziel się artykułem!
„Ile kosztuje wykonanie filmu dla mojej firmy?” To pytanie najczęściej pojawia się w moich rozmowach z przedsiębiorcami na temat video marketingu. Dla oczekujących krótkiej odpowiedzi, istnieją dwa warianty, które irytują w równym stopniu: „To zależy.” oraz „Od 1 do 100 tysięcy zł”.
Jeżeli masz 10 minut czasu, poświęć je na ten artykuł, a gwarantuję Ci, że zamiast denerwować się – uśmiechniesz się, ponieważ:
- zrozumiesz na czym polega planowanie i wycena produkcji filmowej,
- dowiesz się, jaki budżet możesz przeznaczyć na produkcje filmowe dla swojej firmy,
- jak skutecznie i prawidłowo napisać zapytanie ofertowe do firmy produkcyjnej.
Video to nie luksus
Wykorzystanie video w marketingu firmy jest obecnie standardem, a nie luksusem. Dla wielu branż, szczególnie sektora produkcyjnego staje się niemalże obowiązkiem. Kiedyś podobnie było z projektami graficznymi, fotografią i stronami www, na którą mogli sobie pozwolić tylko najwięksi. Dzisiaj te media weszły do obowiązkowego pakietu komunikacji nawet w małej i rozwijającej się firmie.
Przedsiębiorcy i marketerzy znają lub przynajmniej orientują się, z jakimi kosztami wiąże się stworzenie np. dobrej jakości identyfikacji wizualnej, zdjęć wizerunkowych czy reklamowych produktów i usług oraz ile kosztuje zaprojektowanie i comiesięczne utrzymanie witryny internetowej. Na większość ofert „poniżej 1000 zł” patrzą z podejrzliwością i szukają haczyka, albo po prostu je pomijają. Dlaczego? Ponieważ wiedzą, że takie projekty wymagają specjalistycznej wiedzy, zaplecza technicznego i przygotowania, a doświadczeni specjaliści z branży kreatywnej i IT po prostu zarabiają więcej.
Teraz przyszedł czas, abyś do swojej szuflady z informacjami o tworzeniu i wycenie kreatywnych projektów dołożył(a) filmy. Wiedza ta jest niezwykle pomocna w planowaniu wydatków firmy i przyszłych działań marketingowych. Uchroni Cię przed zdziwieniem związanym z różnymi zakresami cen oraz widełkami, które otrzymasz w swoim zapytaniu ofertowym. I finalnie – co chyba najważniejsze – umożliwi Ci wybrać odpowiedniego wykonawcę i ostateczną formę swoich produkcji filmowych (tak – finalna forma filmu będzie inna od Twojej początkowej wizji, ale o tym w dalszej części artykułu).
Systemy produkcji filmów
Nad szczegółami związanymi z produkcją filmową unosi się swoista „aura dezorientacji”. Moim zdaniem wynika ona z krążącej wokół nas masy filmów o skrajnie różnej jakości. Jedne wykonane są amatorsko i intuicyjnie, drugie zaś to zachwycające filmy reklamowe i kinowe, których pochłonięte budżety odbijają się mocnym echem od wzgórz Hollywood i często spotykają się z niedowierzaniem widzów.
Pomiędzy amatorskim i profesjonalnym (kinowym, cinematograferskim, hollywoodzkim) sposobem tworzenia filmów znajdują się jeszcze dwa: videograferski i półprofesjonalny. Łączą to, co najlepsze – oszczędności produkcyjne przy jednoczesnym skupieniu się na uzyskaniu maksymalnie kinowej jakości filmu. Powstały one stosunkowo niedawno, gdyż do lat 90` XX wieku kręcenie filmów było domeną dużych zespołów i wiązało się z wysokimi kosztami. Zmieniła to rewolucja technologiczna, dzięki której sprzęt stał się bardziej dostępny. To spowodowało niebywały rozwój branży i tym samym zwiększenie dostępności usług produkcji średnio-budżetowych filmów.
I to właśnie na te dwa systemy produkcyjne chciałbym zwrócić uwagę. Dlaczego? Ponieważ (na całe szczęście!) znaczna większość znanych mi przedsiębiorców i osób zajmujących się marketingiem stroni od rozwiązań amatorskich, a z drugiej strony nie posiada budżetów na wielomilionowe kampanie telewizyjne i internetowe. Interesuje ich: „coś pomiędzy” oraz „dobre i skuteczne, ale nie za miliony monet”, ponieważ chcą w miarę możliwości inwestować w videomarketing i wykorzystać jego siłę w codziennych działaniach swojej firmy.
System videograferski
Videograferzy to twórcy video, którzy działają samodzielnie lub z pomocą asystenta. To tzw. one-man-army (dosłownie z ang. armia jednego człowieka), którzy zajmują się każdym elementem produkcji filmowej – od tworzenia koncepcji, przez nagranie i montaż. Tworzenie filmów w tym systemie jest dobrym rozwiązaniem dla firm rozwijających się, których środki są dość ograniczone. Praca jednej lub dwóch osób często wystarczy w przypadku prostych filmów reklamowych, informacyjnych, czy reportaży. Dzień pracy doświadczonego videografera wraz z odpowiednim przygotowaniem do produkcji może kosztować od 2000 do 5000 zł.
Film przedstawiający przebieg zabiegu trychologicznego został stworzony w systemie videograferskim. Cały plan filmowy trwał niecałe 4 godziny. Pierwszy tego typu film reklamowy dla poznańskiej kosmetolog przyniósł zamierzone efekty sprzedażowe i – co ciekawe – inwestycja w jego produkcję zwróciła się w mniej niż tydzień!
System półprofesjonalny
Zespół produkcyjny w systemie półprofesjonalnym będzie się składał z możliwie jak najbardziej okrojonej liczby osób, którą – podobnie jak videograferów – wyróżnia pewna multizadaniowość. W tym przypadku jednak mamy do czynienia z wyraźnym podziałem na specjalizacje. I tak w jednej osobie przywitamy na planie reżysera i operatora w jednej osobie (tzw. reżop), scenografią, rekwizytami i kostiumami zajmie się jedna specjalistka, makijaż i fryzury zrobi specjalistka od wizerunku, a światła, dźwięk i catering w przerwie ogarnie wszechstronny asystent planu, który po nagraniu odwiezie busem całą ekipę. Czy wspomniałem, że reżop zmontuje nagrany materiał? Kompleksowa realizacja filmu w tym systemie przez zgrany i doświadczony zespół może kosztować od 6 000 zł do… No właśnie – do ilu? Za moment wyjaśnię od czego „To zależy”!
Billboard sponsorski firmy APOTEX, producenta osłonki C-MAX zrealizowany w zespole złożonym łącznie z 22 osób.
Nim przejdziemy do opisu innych zmiennych – chciałbym, abyś zapamiętał(a): Najważniejszy czynnik decydujący o cenie filmu już znasz. Choćbyś i w tym momencie przerwał(a) lekturę tego artykułu i zabrał(a) się za poszukiwania wykonawcy swojego wymarzonego filmu – nie będziesz szukać w ciemności. Albo zamówisz, by na nagranie przyjechał do Ciebie videograf i zrobicie mały, fajny projekt, albo odwiedzi Cię większa ekipa, której pracę na planie będziesz z zaciekawieniem podglądać (na żywo lub na zdjęciach z making ofa :). Warto pamiętać, że nawet większe agencje i ekipy filmowe mogą działać w obu systemach – w zależności od budżetu, jakim dysponujesz.
Teraz przedstawię Ci inne czynniki, które decydują o cenie filmu (lub filmów), które zamierzasz zamówić.
Od czego zależy cena produkcji video?
Gdy mamy już wyobrażenie, w jakim systemie może zostać wyprodukowany film, należy ustalić jego cechy i kluczowe elementy. Mają one decydujący wpływ na sposób realizacji i wybór określonych rozwiązań przez osobę lub zespół produkcyjny. Omówię je teraz po kolei.
Rodzaj filmu
Istnieją dziesiątki rodzajów filmów, które mogą przydać się w rozwoju firmy. Wśród najpopularniejszych są to oczywiście reklamowe i promocyjne. Często produkuje się także video informacyjne, szkoleniowe oraz reportaże z wydarzeń. Celowo nie wspominam tutaj o filmach animowanych, gdyż produkuje się je w całości zdalnie (poświęcę im osobny artykuł). Każdy film cechuje się innym wymaganiami technicznymi, potrzebuje specjalistów z różnym doświadczeniem i inaczej się do nich przygotowuje. Filmy reklamowe muszą być niezwykle dopracowane pod każdym względem – od scenariusza, wyboru lokacji, wyglądu bohaterów, rekwizytów i scenografii po każde ujęcie nagrane z chirurgiczną precyzją. Zupełnie odmienne są od nich filmy reportażowe, które wymagają od operatora niezwykłej szybkości i piątego zmysłu, który pozwala stworzyć nagranie pełne spontanicznych ujęć i niepowtarzalnych chwil. Z kolei filmy informacyjne i szkoleniowe wymagają od reżyseria dbałości o naturalne, przyjazne, ale także i w pełni profesjonalne wystąpienie prelegenta, a od scenarzysty i grafika lub motion designera – nienagannego scenariusza i materiałów wspomagających przekaz (infografiki, wykresy, hasła, animacje) opracowanych razem w taki sposób, aby widzowie z zaangażowaniem chłonęli wiedzę od początku do końca filmu.
Ilość filmów i ich długość
Więcej pracy i wysiłku poświęcimy na wyprodukowanie 3 minutowej reklamy, niż 8 sekundowego billboardu sponsorskiego. Jeden film, czy 10 filmów – oczywiste jest to, że cena będzie zależała także od tego, ile ich zamówisz. Nie wszyscy jednak wiedzą, że koszt jednostkowy niesamowicie spada w przypadku prostych produkcji takich jak filmy informacyjne, czy vlogowe. Największym bowiem kosztem jest wynajem lokacji, ustawienie planu i mobilizacja zespołu. Warunkiem jest jedynie zmieszczenie się czasowo w 1 dniu zdjęciowym. Cena stworzenia jednego krótkiego filmu lub dwóch może różnić się zaledwie o kilka procent. Samo nagranie może bowiem potrwać kilka minut, a postprodukcja drugiego filmu np. 1 godzinę.
Scenariusz
Pomysł i tworzenie scenariusza
Aby twórca lub producent mógł wycenić produkcję, musi najpierw przeczytać scenariusz. Jeśli film ma formę vlogową lub informacyjną – scenariusz ma uproszczoną formę w postaci tekstu dla prezentera oraz opisu scenograficznego. Jeżeli jednak film ma być reklamą lub video wizytówką firmy – wówczas scenariusz składa się z wielu stron pełnych kluczowych informacji. Zawiera opisy scen, dialogi, uwagi dotyczące gry aktorskiej i emocji, jakie ma wywoływać w widzach każde z ujęć. Do scenariusza dołączany jest storyboard, czyli podobna do komiksu, seria szkiców, obrazów lub zdjęć przedstawiających przyszłe ujęcia.
Aby stworzyć scenariusz, trzeba mieć na niego pomysł. Być może jako marketingowiec lub właściciel firmy masz już jakąś wizję na swój przyszły film. Dobrze jest poprzeć ją produkcjami referencyjnymi, które mogą stanowić inspirację, punkt wyjścia dla przyszłego dzieła. A może nie masz żadnego pomysłu i zaufasz pomysłowi ekipie produkcyjnej, bo ich portfolio Ci się podoba i wiesz, że taki sposób jest dla Ciebie najlepszy? Obie drogi są właściwe. I co ciekawe – sam pomysł, choć jest wydaje się najważniejszy – bez odpowiedniego planu i napisanego scenariusza nie wart jest grosza. Dlatego wyceniane są dopiero prace preprodukcyjne, w których rozwija się pomysły (Twoje i wykonawcy), a następnie wybraną koncepcję przekuwa się w konkretny scenariusz. Może się zdarzyć, że zamawiający film chciałby rozwinąć swój pomysł w kilku kierunkach. Wówczas tworzy się dla niego np. warianty scenariusza, z których wybierany jest jeden. W zależności od charakteru produkcji i sposobu pracy, koncepcja i tworzenie scenariusza może kosztować od 1000 do 10 000 zł.
Choć może się wydawać dziwne i mało logiczne, znaczna część przedsiębiorców i pracowników działów marketingu prosi o wycenę produkcji filmów posiadając jedynie pomysł na film i (mniej lub bardziej sprecyzowany) cel marketingowy. Zrozumiałe byłoby to w przypadku firm mniejszych, które nie posiadają doświadczenia i dopiero zaczynają przygodę ze światem filmowym. Jednakże sprawa ta często dotyczy dużych firm, które proszą o „szczegółową wycenę każdego etapu prac” wysokobudżetowej reklamy telewizyjnej na podstawie trzyzdaniowego opisu bohatera reklamy, który „(…) używając naszego produktu wygrywa i zmienia świat na lepsze”.
Gdybyś miał(a) skończyć czytanie tego artykułu właśnie teraz, drugą najważniejszą kwestią, którą chciałbym zapisać w Twojej pamięci, będzie tworzenie ciekawego i dokładnego scenariusza, który będzie podstawą do wyceny i produkcji filmu.
Wizja reżyserska
Scenariusz, który trafia do twórców, poddaje się analizie podczas spotkania. Realizacja wizji scenarzysty przez każdego z reżyserów może się znacząco różnić. Sceny będą inaczej interpretowane wizualnie, różne będą pomysły na lokacje i sposoby, w jakich mają być zagrane i nagrane. „Rodzina jedzie autem na piknik” może oznaczać rodziców i dzidziusia w matizie zmierzających do pobliskiego parku lub 6-osobową hipsterską familię w retro busie z dwoma psami, kotem i kanarkiem parkująca przy wzgórzach Los Angeles. Obie sceny, choć oznaczają to samo różnią się w odbiorze i różne będą też jej koszty produkcji.
Podobnie może być z Twoim każdym początkowym pomysłem na scenariusz. Można go zinterpretować i rozwinąć w nieskończenie wielu kierunkach, które w nieskończenie wielu wymiarach mogłyby Ci się spodobać w równym stopniu. Na tym polega praca kreatywna.
Uwaga, przykład!
Załóżmy, że manufaktura zegarków ma pomysł, by przedstawić zegarek, jako super odporne urządzenie gotowe na każde warunki. Krótka reklama do telewizji może przedstawiać zegarek na ręce dzielnego mężczyzny, który uciekając przed złoczyńcami wskakuje do lecącego helikoptera, po czym nurkuje do oceanu i rozbraja tykającą bombę ratując świat. Ten sam zegarek można pokazać w reklamie z zabawnym aktorem, który poddaje go serii pomysłowych testów wytrzymałości wykonanych w domu i ogrodzie. Oba pomysły są super, prawda? A który wydaje Ci się bardziej, a który mniej budżetowy?
Pamiętaj, że kluczowe dla finalnej formy Twojego filmu będzie to, których twórców obdarzysz zaufaniem. Bo to oni właśnie pomogą rozwinąć Twój pomysł we właściwym kierunku i zakładanych granicach finansowych, stworzą scenariusz i przełożą go na język filmu, który w efekcie nie tylko będzie się podobał, ale (przede wszystkim!) będzie skutecznie realizował zakładany cel biznesowy.
Skład zespołu produkcyjnego
Rodzaj produkcji, jej wielkość, koncepcja na scenariusz, określona przez przykładowe realizacje jakość i zakładany budżet – to wszystko rzutuje na to, kto będzie potrzebny do zrealizowania projektu. Jeśli projekt nie jest niskobudżetowy i będzie można pozwolić sobie na pomoc specjalistów – w zależności od typu i przeznaczenia filmu, do zespołu dołączają kolejne najpotrzebniejsze osoby, które są mistrzami w swoich dziedzinach. Im większy budżet, tym więcej osób na planie i tym lepszych specjalistów można zaangażować w produkcję.
Aktorzy
Aktorzy należą do zespołu produkcyjnego, ale pełnią kluczową rolę, bo to ich widzimy na ekranie. Oczywistym jest, że ich ilość, doświadczenie i dopasowanie do roli ma wpływ na cenę. Nie zapominajmy jednak, że aktorzy nie pojawiają się na planie w magiczny sposób. Aby tak się stało, należy przeprowadzić casting. W poważnych projektach zajmuje się tym zadaniem osobny zespół – spotyka się i przesłuchuje potencjalnych bohaterów przyszłego filmu.
Jeśli aktorami w filmie będą pracownicy firmy lub zatrudniani będą specjaliści do nagrań eksperckich – wówczas kosztem, z jakim trzeba się liczyć (i polecam przy tym nie oszczędzać), będzie przygotowanie ich do roli np. w postaci prób z reżyserem lub asystentem reżysera.
Czas potrzebny na produkcję
Ważne dla budżetu każdej produkcji filmowej jest zaplanowanie tzw. dnia zdjęciowego. Rezerwacja lokacji lub studia, wynajem sprzętu, elementów scenografii i strojów – wszystko to opiera się o stawki dobowe. Praca ekipy produkcyjnej oraz aktorów przewiduje tzw. pół dnia zdjęciowego, dzień zdjęciowy w postaci 6-8 godzin pracy oraz w niektórych przypadkach pracę w nadgodzinach. Planując i wyceniając czas pracy nad danym filmem zawsze kładzie się nacisk, aby zajęło to możliwie jak najkrócej, gdyż to pozwala po prostu zaoszczędzić pieniądze i niepotrzebnie nie tworzyć materiału, który nie wnosi do produkcji wartości, a jedynie wydłuża montażyście czas pracy.
O ile oczywiste jest, że przy większych projektach kładzie się nacisk, na skrócenie czasu pracy do minimum, tak wycena małych, krótkich projektów może przysporzyć potencjalnym klientom zawrotu głowy. Może się okazać, że koszty związane z przygotowaniem lokacji i zorganizowania całej ekipy dla krótkiego filmu stanowią większą cześć ceny, a samo nagranie to zaledwie godzina pracy. Wspominałem o tym opisując ilości filmów, a że uważam to za bardzo istotne – wspominam kolejny raz i tu.
W przypadku filmów reportażowych realizowanych przez niektórych operatorów i videograferów można spotkać się z góry ustalonym cennikiem. Posiadają oni stawkę za godzinę pracy lub określają podstawową stawkę za np. pracę do 3 godzin + montaż klipu z muzyką i ewentualnie dodatkowe godziny filmowania na wydarzeniu. Wówczas – wspomniane przeze mnie na początku – ceny stworzenia filmów zaczynające się od 1000 zł będą możliwe w przypadku krótkich wydarzeń firmowych.
Lokalizacja planu filmowego
Akcja każdego filmu dzieje się w przynajmniej jednej lokacji. W przypadku filmów reklamowych zazwyczaj jest to jedno lub kilka miejsc. Od zdolności organizacyjnych, kontaktów, a także od pomysłowości twórców i wizji reżysera zależy, z jakimi kosztami będą się one wiązać. Niektóre lokacje mogą być darmowe i wymagać jedynie pozwolenia, inne zaś potrafią bardzo mocno wpłynąć na cenę projektu. Dlatego przy wyborze miejsca lub ustalaniu wariantów lokacyjnych warto wykazać się dużą elastycznością, zarówno jako zamawiający, jak i wykonawca filmu.
Sprzęt i scenografia
Wszystko to, co przywiezie ekipa produkcyjna na plan do produkcji filmu – kosztuje. Budowanie i ustawianie scenografii, uszycie lub wypożyczenie kostiumów i rekwizytów dla aktorów oraz wykonanie makijażu lub charakteryzacji. Do tego dochodzi oczywiście całe zaplecze techniczne w postaci kamer, obiektywów, sprzętu oświetleniowego, mikrofonów i wielu akcesoriów, których nie sposób jest wymienić.
Licencja emisyjna
Kupując usługę wyprodukowania filmu otrzymasz licencję na jego emisję. Licencja może różnić się wieloma aspektami, które mogą w znacznym stopniu wpłynąć na finalną cenę:
- wyłączność,
- przeznaczenie filmu,
- miejsce i kanały publikacji,
- zakres terytorialny,
- czas trwania.
Więcej o licencji emisyjnej filmu dowiesz się z tego artykułu.
Planowany budżet
Tak. Śmiało mów i pisz, ile chcesz przeznaczyć na produkcję video. Określenie budżetu nie oznacza, że wykonawca przedstawi Ci nieuczciwą ofertę. Wręcz przeciwnie. Każda początkowa oferta wykonania produkcji filmowej zawierać będzie przedział cenowy, który pozwala dopasować projekt do budżetu firmy. Znając Twój budżet wykonawca wie, w jakim obszarze kreatywnym i technicznym może się poruszać planując realizację oraz na czym skupić moce produkcyjne.
Tym razem posłużę się przykładem trzech zmiennych, które na etapie wyceny mogą jeszcze nie być doprecyzowane. W zapytaniu o produkcję reklamy video do ważnej kampanii internetowej produktu przeznaczonego dla rodziny możemy opis akcji dziejącej się w salonie, gdzie korzysta się z produktu.
Bez określenia budżetu postawimy sobie pytanie o lokację: dom, czy mieszkanie? Różnica w cenie: 2 000 zł. Historia o czwórce przyjaciół, czy o dwóch kumplach? Różnica w cenie: kolejne 2 000 zł. Reklama trwająca minutę, czy może jednak 15 sekund? Różnica w cenie: 10 000 zł.
Podsumowanie
Wszystkie przedstawione elementy są połączone ze sobą siatką zależności. Zmieniając ilość produkowanych filmów, możemy zwiększyć ich jakość poprzez zmianę lokacji. Jeśli chcemy zrezygnować z pewnych elementów scenografii – będzie można zaprosić do udziału w produkcji bardziej doświadczonych aktorów. Jeśli uznamy, że któraś ze scen w filmie nie jest kluczowa dla całej historii, będzie można wzmocnić inne sceny o efektami świetlnymi lub pozwolić sobie na efekty specjalne. Mam nadzieję, że rozumiesz, że choć irytująca, to jednak bardzo sensowna jest odpowiedź dla zniecierpliwionych: „To zależy.”